Refluks.pl

Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. Gastroesophageal Reflux, w skrócie GER) nazywany też  zarzucaniem żołądkowo-przełykowym lub refluksem to schorzenie polegające na cofaniu się treści z żołądka do przełyku, którego błona śluzowa nie jest przygotowana do kontaktu z silnym kwas solny. Refluks żołądkowo-przełykowy u blisko połowy chorych doprowadza do powstania poważnych uszkodzeń błony śluzowej przełyku. Aby zdiagnozować chorobę lub powikłania z niej wynikające należy przejść serię badań.

Czym jest choroba refluksowa przełyku?

Choroba refluksowa przełyku (nazywana również zarzucaniem żołądkowo-przełykowym) jest spowodowana cofaniem się treści z żołądka do przełyku, którego błona śluzowa nie jest przygotowana do kontaktu z treścią żołądkową zawierającą silny kwas solny. Jest to zjawisko niekorzystne, ponieważ u około połowy chorych doprowadza do powstania poważnych uszkodzeń błony śluzowej przełyku, m.in. zapalenia, nadżerek, owrzodzeń, zwężeń a nawet raka.

Czy jest to częste schorzenie?

W populacjach krajów rozwiniętych (takich jak Polska) jest to częsty problem. Dotyczy ona 5-10% populacji, która odczuwa objawy refluksu codziennie, 20% ludzi miewa dolegliwości co najmniej raz w tygodniu a 40% raz w miesiącu. W Polsce jest około 4 do 6 milionów takich osób.

Duża częstość występowania choroby refluksowej sprawia, że jest ona istotnym problemem społecznym, tym bardziej, że ma zwykle wieloletni przebieg i dużą skłonność do nawrotów.

Jakie są przyczyny refluksu?

Przyczyny choroby refluksowej są zwykle złożone i uwarunkowane zaburzeniem mechanizmów chroniących przełyk.

Jest ich kilka, m.in. prawidłowa czynność tzw. zwieracza dolnego przełyku. Jest to mięsień znajdujący się w miejscu połączenia przełykowo-żołądkowego, który podczas przełykania rozluźnia się, a następnie kurczy, nie pozwalając na cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Nawet u ludzi zupełnie zdrowych napięcie tego mięśnia ulega okresowemu zmniejszeniu, lecz u chorych na chorobę refluksowa epizody takie są częstsze i trwają dłużej.

Innym mechanizmem, wspomagającym dolny zwieracz przełyku jest ostry kąt, pod którym wchodzi przełyk do żołądka, tworzący swego rodzaju,zastawkę” zapobiegającą cofaniu się treści z żołądka do przełyku. W przypadku występowania przepukliny wślizgowej rozworu przełykowego przepony (co jest zjawiskiem częstym) – czyli przemieszczenia się części żołądka ponad przeponę, ten kąt zanika, co sprzyja powstawaniu refluksu.

Istotną rolę ochronną dla śluzówki przełyku pełni jego perystaltyka – przesuwająca kwaśną treść z powrotem do żołądka (jest to tzw. oczyszczanie przełykowe). U 50% chorych z chorobą refluksową owo oczyszczanie jest zmniejszone.

Duże znaczenie ochronne ma również ślina zobojętniająca (przez zawarte w niej dwuwęglany i białka) kwaśną treść. Zahamowanie wydzielania śliny przez niektóre leki lub palenie tytoniu, może również wpływać na wystąpienie objawów choroby refluksowej.

Jakie są objawy choroby refluksowej?

W 80% przypadków chorobie refluksowej towarzyszą typowe objawy. Najważniejszymi są zgaga i ulewania.

Zgaga to uczucie palenia lub pieczenia rozpoczynające się w dołku sercowym i promieniujące w górę mostka, czasem aż do gardła. Zwykle uczucie to występuje po posiłkach, zwłaszcza obfitych, tłustych, w pozycji leżącej, przy pochylaniu się lub podczas wysiłków fizycznych wykonywanych krótko po jedzeniu. Aby na podstawie objawów klinicznych rozpoznać chorobę refluksowa zgaga musi występować od przynajmniej trzech miesięcy, co najmniej dwa razy w tygodniu i mieć co najmniej umiarkowane nasilenie. Zgadze mogą towarzyszyć kwaśne odbijania i niesmak w ustach, bóle w dołku sercowym i za mostkiem oraz zaburzenia snu. Z chorobą refluksowa mogą być również związane mniej typowe objawy – tzw. pozaprzełykowe objawy choroby refluksowej.

Jak przebiega leczenie refluksu?

Na zmniejszenie refluksu podczas odpoczynku nocnego korzystnie wpływa, szczególnie u osób z przepukliną wślizgową, spanie na poduszce, lub uniesienie wezgłowia łóżka o ok. 15 cm. Ponieważ niektóre leki stosowane w leczeniu innych schorzeń mogą nasilać chorobę refluksową (np. teofilina, nitrogliceryna i jej pochodne, morfina, leki beta-adrenolityczne, leki uspokajające, niektóre leki antykoncepcyjne) należy zawsze informować lekarza podstawowej opieki lub gastroenterologa o stosowanych lekach, a np. kardiologowi prowadzącemu zgłaszać obecność objawów choroby refluksowej – celem ewentualnej modyfikacji terapii.

Podstawową zasadą leczenia choroby refluksowej jest hamowanie powstawania kwasu solnego, co korzystnie wpływa na redukcję objawów refluksu oraz gojenie zmian śluzówkowych w przełyku, o ile takie występują. Najczęściej stosowanymi lekami są inhibitory pompy protonowej. Leczenie tymi preparatami jest bezpieczne, nawet przy długotrwałym stosowaniu, wymaga jednak staranności (30 min. przed posiłkiem) i regularności w przyjmowaniu leków. Aby leczenie było skuteczne, leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza, min. 4-8 tyg.

W zależności od nasilenia choroby refluksowej, nawet gdy objawy całkowicie ustąpią po kilku dniach leczenia. Po przedwczesnym zaprzestaniu leczenia istnieje ryzyko szybkiego nawrotu choroby, ponieważ do wyleczenia stanu zapalnego lub zmian w śluzówce przełyku konieczne jest kilkutygodniowe leczenie.

Mniejsze znaczenie terapeutyczne mają tzw. H2-blokery, które zmniejszają kwaśność soku żołądkowego w mniejszym stopniu, ponadto stopniowo pojawia się na nie tolerancja (przyzwyczajenie) i w czasie dłuższego stosowania dalszy spadek skuteczności.

Dodatkowo w leczeniu choroby refluksowej stosowane też są leki wspomagające perystaltykę górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Dosyć słabą skutecznością w leczeniu choroby refluksowej odznaczają się środki zobojętniające kwaśny sok żołądkowy na zasadzie reakcji chemicznej, dostępne bez recepty np. Manti, Rennie, Gelatum alumni fosforici, Alugastrin i inne. Ich działanie jest bardzo krótkotrwałe i w zasadzie mogą być tylko zalecane przy bardzo niewielkim nasileniu dolegliwości lub przy przeciwwskazaniach do stosowania innych leków np. w chorobie refluksowej w ciąży, o ile kontrolują objawy, jako leki dodatkowo przyjmowane doraźnie do zwalczania epizodów zgagi.

Leczenie zabiegowe choroby refluksowej tj. zabiegi chirurgiczne jest właściwie zarezerwowane dla szczególnie opornych na leczenie farmakologiczne lub powikłanych przypadków. Wszystkie te zabiegi (obecnie w przeważającej mierze laparoskopowe, bez „klasycznego” otwierania jamy brzusznej) mają na celu zwiększenie napięcia dolnego zwieracza przełyku.

Powikłania choroby refluksowej przełyku

Powikłania nie leczonej choroby refluksowej mogą być bardzo poważne. Jest to m.in. przemiana nabłonka przełykowego w żołądkowy i ew. jelitowy (tzw. przełyk Barretta), usposabiający do rozwoju raka, nadżerki i owrzodzenia, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do zwężeń. Ponadto mogą występować wspominane już powikłania z innych układów – zapalenia krtani, zapalenia zatok, napady astmy oskrzelowej, a nawet rak przełyku.

„Choroba refluksowa przełyku„ poradnik dla pacjentów, przygotowanu przez lek. med. Paweł Kotarski.